Trend News-un Fars redaksiyasının 2003-cü ildə sülh üzrə Nobel mükafatı laureatı və insan haqları üzrə müdafiəçi Şirin İbadi ilə müsahibəsi:

– Xanım İbadi, iki gün öncə siz prezident Əhmədinejada açıq məktub yazaraq İranda insan haqları ilə bağlı vəziyyəti tənqid edibsiniz. İranda insan haqları baxımından indiki vəziyyəti İslahatçılar düşərgəsindən olan sabiq prezident Xətəminin hakimiyyəti dövrü ilə müqayisədə necə görürsünüz?

– Ötən dörd il ərzində İranda insan haqlarının vəziyyəti qənaətbəxş olmayıb və insan haqları üzrə çalışanlara qarşı təzyiqlər artıb. Misal üçün mən Məhəmməd Sədiqi göstərə bilərəm. O, İranın Kürdüstan əyalətində İnsan Haqlarını Müdafiə Komitəsi təsis etdiyi üçün 10 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Hazırda həbsxanadadır və xəstədir. Ötən üç il ərzində qadın hüquqlarının müdafiəsi fəallarından 50 nəfər haqda cinayət işi qaldırılıb. Onların bəziləri haqda uzun müddətli həbs qəti-imkan tədbirləri görülüb. Aliyə İqdamdust haqda cinayət işi sona çatıb və hazırda o, həbsxanadadır.

– Ötən ilin payızında İranda İnsan Haqlarını Müdafiə Komitəsinin ofisi dövlət tərəfindən bağlanıldı. Siz bu komitənin sədri olmusunuz, bu komitəni hansı səbəbdən bağladılar və hazırda komitənin fəaliyyətinin yenidən bərpa etməsi üçün nə kimi tədbirlər görüsünüz?

– İnsan haqlarını Müdafiə Komitəsinin ofisi qanuna zidd olaraq 2008-ci ilin noyabr ayının 21-də bağlanıldı. Hökumətin bu addımı qanuna zidd olduğu üçün prokurorluğa məsələ ilə bağlı şikayət etmişik. Təəssüflər olsun ki, bizim şikayətimizə baxılmayıb və komitənin ofisi hələ də bağlıdır. Komitənin ofisini bağlayarkən təşkilatın katibəsini 55 gün həbsdə saxladılar. Bundan başqa, mənim və insan haqları üzrə çalışan digər həmkarlarımın fəaliyyəti dayandırmadığımızı gördükdə, İran polisi geyimində şəxslər vəkillikllə məşğul olduğum ofisə gələrək, ofisdəki cinayət işlərini və kompüterləri apardılar, iki həftə sonra qaytardılar. Həmin işlərdən və kompüterlərdən nələrin surətini çıxartdıqlarını bilmirəm. Bu məsələ də qanuna zidddir. Bu məsələ ilə bağlı da şikayət etmişik və bu məsələyə də hələ baxılmayıb.

Həmin hadisədən bir neçə gün sonra tələbə-könüllülər adı ilə bir neçə nəfər mənim evimin və ofisimin qarşısına toplaşdı. Onlar mənə söyüş və təhqirlər yağdırıb, evimin, ofisimin divarlarına şüarlar yazdılar. Mən polisdən yardım istəsəm də, iki polis nəfəri gəlib hadisəyə baxmaqla kifayətləndi və heç bir əməli iş görülmədi.

– Sizin ofisin bağlanması zamanı katibədən başqa həmkarlarınızdan kiməsə təzyiq göstərilibmi?

– Bəli, mənim həmkarlarımın əksəriyyəti təzyiqlərə məruz qalıb və dəfələrlə milli təhlükəsizlik orqanına çağrılıb. Bir neçə nəfərin ölkədən kənara çıxmasına qadağa qoyulub. Misal üçün məhkəmə vəkil Əbdülfəttah Sultaniyə, İnsan Haqlarını Müdafiə Komitəsinin sədr müavini Nərgiz Məhəmmədiyə və jurnalist Əbdürrza Tacikə ölkədən çıxmaq yasaqlanıb. Bu məsələlər hamısı qanuna zidd addımlardır.

İran hökuməti beynəlxalq öhdəliklərinə əməl etməlidir. Ona görə ki, İran mədəni,siyasi, iqtisadi və ictimai hüquqlar beynəlxalq konvensiyasının üzvüdür. Digər tərəfdən, BMT Baş Assambleyası 1999-cu ildə qətnamə qəbul edib. Qətnaməyə İran hökuməti də müsbət səs verib. Qətnamədə hökumətlərin insan haqları sahəsində fəaliyyət göstərən şəxslərlə əməkdaşlıq etməsinin zəruriliyi bildirilir. Lakin İran hökuməti bu sahədə öz öhdəliklərinə əməl etmir.

– Zahidan şəhərində törədilmiş terror aktı ilə bağlı üç nəfər hadisədən 30 saat sonra edam olundu. Digər tərəfdən, hələ də İranda daşqalaq və 18 yaşına çatmamış uşaqların edamı məsələsi kimi faktlar mövcuddur. Siz bunları necə dəyərləndirirsiniz?

– Təəssüflər olsun ki, hələ də qanunda daşqalaq və 18 yaşına çatmamış uşaqların edam edilməsi məsələsi mövcuddur. İnsan haqları müdafiəçiləri olaraq illərlə bu məsələyə etiraz edirik, lakin hələ də qanunda dəyişiklik olunmayıb. Digər tərəfdən, bəzi məhkəmə orqanları qanunlara əməl etmir və insan haqlarının daha da sərt pozulmasına şərait yaradırlar.

Zahidan şəhərində şiələrin məscidində baş vermiş terror aktı ilə bağlı deyə bilərəm ki, mən ilk növbədə bu hadisəni pisləyirəm. Hadisə nəticəsində həlak olanların ailələrinə baş sağlığı verirəm. Lakin bir şeyi nəzərə almaq lazımdır ki, hər bir halda təqsirli şəxsi həbs edib, ona qarşı ittiham oxuyub cəzalandırmaq lazımdır.

Hadisə ilə bağlı edam olunmuş üç nəfərin hadisə baş verən zaman həbsdə olduğu bildirilir. Elə isə, onların həbsdə olarkən məsciddə terror aktını necə törətmələri maraqlıdır. Həmin üç nəfəri terror aktı ilə bağlı ittiham edərək necə edam edə bilərlər.